函数极限

函数极限的定义

引例

设函数 f(x)=sinxxf(x) = \dfrac{\sin x}{x} ,自变量与应变量的部分取值如下:

x 0.5 0.1 0.05 0.01
y 0.96 0.998 0.9996 0.9998

可以看出,随着xx的值越来越趋向于0 ,函数值越来越接近1,不妨将这种趋势记做:

limx0sinxx=1\lim\limits_{x \to 0} \dfrac{\sin x}{x} = 1 \text{。}

需要注意的是:这是一种x 趋于 0时,函数的一种变化趋势。因此,并不讨论x = 0时的情况。

定义

函数极限的定义 设函数 $y = f(x)$ 在点 $x_0$ 的某个去心邻域内有定义,即存在 $\rho > 0$ ,使 $$ O(x_0, \rho) - \{x_0 \} \subset D_f \quad \text{。} $$ 若存在实数 $A$,对于任意给定的 $\epsilon > 0$,都可以找到 $\delta > 0$ ,使得当 $0 < \lvert x - x_0 \rvert < \delta$ 时,成立 $$ \lvert f(x) - A \rvert < \epsilon \quad \text{,} $$ 则称 $A$ 是函数 $f(x)$ 在点 $x_0$ 处的**极限**,记为 $$ \lim\limits_{x \to x_0} f(x) = A \quad \text{,} $$ 或 $$ f(x) \to A (x \to x_0) \quad \text{。} $$ 如果不存在具有上述性质的实数 $A$ ,则称函数 $f(x)$ 在点 $x_0$ 处的极限不存在。

ϵδ\epsilon - \delta 语言描述为:

limxx0f(x)=A    ϵ>0δ>0x(0<xx0<δ):\lim\limits_{x \to x_0} f(x) = A \iff \forall \epsilon > 0 \text{,} \exists \delta > 0 \text{,} \forall x ( 0 < \lvert x - x_0 \rvert < \delta):

f(x)A<ϵ\lvert f(x) - A \rvert < \epsilon

函数极限的几何意义

如图所示:

yy 轴上取以 AA 为中心,ϵ\epsilon 为半径的一个开区间 (Aϵ,A+ϵ)( A - \epsilon , A + \epsilon ) ,即点 AAϵ\epsilon 邻域 O(A,ϵ)O(A, \epsilon)。在 xx 轴上存在一个以 x0x_0为中心,δ\delta 为半径的开区间 (x0δ,x0+δ)(x_0 - \delta, x_0 + \delta) ,即点 x0x_0δ\delta 邻域 O(x0,δ)O(x_0, \delta)

当 0<xx0<δ 时,成立 f(x)A<ϵ\color{red} {\text{当 } 0 < \rvert x - x_0 \rvert < \delta \text{ 时,成立 } \lvert f(x) - A \rvert < \epsilon}” 表示 O(x0,δ)O(x_0, \delta) 中,除了 x0x_0 之外,所有点的函数值都落在点 AAδ\delta 邻域中。

单侧极限

在函数极限 limxx0f(x)=A\lim\limits_{x \to x_0} f(x) = A 的定义中,自变量 xx 可以从 x0x_0 点的(或)侧趋向于该点。引入单侧极限的概念,方便研究函数 f(x)f(x)x0x_0 两侧的性态。

左极限 设 $f(x)$ 在 $(x_0 - \rho , x_0 )$ 有定义 $(\rho > 0)$ 。如果存在实数 $B$ ,对于任意给定的 $\epsilon > 0$ ,使得当 $- \delta < x - x_0 < 0$时成立 $$ \lvert f(x) - B \rvert < \epsilon \text{,} $$ 则称 $B$ 是函数 $f(x)$ 在点 $x_0$ 处的**左极限**,记为 $$ \lim\limits_{x \to x_0^-}f(x) = f(x_0 - ) = B $$
右极限 设 $f(x)$ 在 $( x_0, x_0 + \rho )$ 有定义 $(\rho > 0)$ 。如果存在实数 $C$ ,对于任意给定的 $\epsilon > 0$ ,使得当 $0 < x - x_0 < \delta$ 时成立 $$ \lvert f(x) - C \rvert < \epsilon \text{,} $$ 则称 $C$ 是函数 $f(x)$ 在点 $x_0$ 处的**右极限**,记为 $$ \lim\limits_{x \to x_0^+}f(x) = f(x_0 + ) = C $$

显然,函数在一点处极限存在的充要条件是函数在该点的左右极限都存在相等

**例:当 $x \to 0$ 时,函数 $x[\dfrac{1}{x}]+ e^\frac{1}{x}$ 的极限 $(\qquad)$**

由于 1x1<[1x]1x:当 x0+ 时,有1x<x[1x]1,根据夹逼定理得:limx0+x[1x]=1, 即, limx0+x[1x]+e1x=+,当 x0 时,有1x>x[1x]1,根据夹逼定理得:limx0x[1x]=1, 即, limx0x[1x]+e1x=1,函数的左右极限不相等,因此,当 x0 时,函数 x[1x]+e1x 的极限不存在。\begin{aligned} &\text{由于 } \dfrac{1}{x} - 1 \lt [\dfrac{1}{x}] \leqslant \dfrac{1}{x} : \\\\ &\text{当 } x \to 0^+ \text{ 时,有} 1-x \lt x[\dfrac{1}{x}] \leqslant 1, \\\\ &\text{根据夹逼定理得:} \lim\limits_{x \to 0^+} x[\dfrac{1}{x}] = 1 , \text{ 即, } \lim\limits_{x \to 0^+} x[\dfrac{1}{x}]+ e^\frac{1}{x} = +\infty , \\\\ &\text{当 } x \to 0^- \text{ 时,有} 1 - x \gt x[\dfrac{1}{x}] \geqslant 1, \\\\ &\text{根据夹逼定理得:} \lim\limits_{x \to 0^-} x[\dfrac{1}{x}] = 1 , \text{ 即, } \lim\limits_{x \to 0^-} x[\dfrac{1}{x}]+ e^\frac{1}{x} = 1 , \\\\ &\text{函数的左右极限不相等,因此,当 } x \to 0 \text{ 时,函数 } x[\dfrac{1}{x}]+ e^\frac{1}{x} \text{ 的极限不存在。} \end{aligned}

其他几种趋向

函数的自变量除了可以趋向于一点,还可以趋向于无穷 \infty (具体分为正无穷 ++\infty 和负无穷 -\infty)。函数值除了可能趋向于一个具体的值 AA ,还可能趋向于无穷 \infty (具体分为正无穷 ++\infty 和负无穷 -\infty)。

limf(x)\lim\limits_{\bullet}f(x)
f(x)Af(x) \to A ϵ>0\forall \epsilon > 0 , … : f(x)A<ϵ\lvert f(x) - A \rvert < \epsilon
f(x)f(x) \to \infty D>0\forall D > 0 , … : f(x)>G\lvert f(x) \rvert > G
f(x)f(x) \to -\infty D>0\forall D > 0 , … : f(x)<Gf(x) < -G
f(x)+f(x) \to +\infty D>0\forall D > 0 , … : f(x)>Gf(x) > G
xx0x \to x_0 … , δ>0,x(0<xx0<δ)\exists \delta > 0 , \forall x (0 < \lvert x - x_0 \rvert < \delta) : …
xx0x \to x_0^- … , δ>0,x(δ<xx0<0)\exists \delta > 0 , \forall x (-\delta < x - x_0 < 0) : …
xx0+x \to x_0^+ … , δ>0,x(0<xx0<δ)\exists \delta > 0 , \forall x (0 < x - x_0 < \delta) : …
xx \to \infty … , X>0,x(x>X)\exists X > 0 , \forall x (\lvert x \rvert > X) : …
x+x \to +\infty … , X>0,x(x>X)\exists X > 0 , \forall x (x > X) : …
xx \to -\infty … , X>0,x(x<X)\exists X > 0 , \forall x (x < -X) : …

函数极限的性质

函数极限的唯一性 设 $A$ 与 $B$ 都是函数 $f(x)$ 在点 $x_0$ 处的极限,则 $A = B$ 。
$$ \begin{aligned} & \text{证明:} \\\\ & \forall \epsilon > 0 \text{ ,} \\\\ & \exists \delta_1 > 0 \text{ , } \forall x (0 < \lvert x - x_0 \rvert < \delta_1) \text{ :} \lvert f(x) - A \rvert < \epsilon \text{ , } \\\\ & \exists \delta_2 > 0 \text{ , } \forall x (0 < \lvert x - x_0 \rvert < \delta_2) \text{ :} \lvert f(x) - B \rvert < \epsilon \text{ , } \\\\ & \text{取 } \delta = \min\{\delta_1, \delta_2\} \text{ , } \forall x (0 < \lvert x - x_0 \rvert < \delta) \text{ : } \\\\ & \lvert A - B \rvert <\lvert f(x) - A \rvert + \lvert f(x) - B \rvert < 2\epsilon \quad\text{。} \\\\ & \text{ 由于 } \epsilon \text{是任意接近于 0 ,因此 } A= B \quad\text{。} \end{aligned} $$
局部保序性 若 $\lim\limits_{x \to x_0}f(x) = A$ , $\lim\limits_{x \to x_0}g(x) = B$ ,且 $A > B$ ,则存在 $\delta > 0$ ,当 $0< \lvert x - x_0 \rvert < \delta$ 时,成立 $$ f(x) > g(x) \quad\text{。} $$
$$ \begin{aligned} & \text{证明:} \\\\ & \text{取} \epsilon = \dfrac{A - B}{2} > 0 \quad\text{。} \\\\ & \text{由} \lim\limits_{x \to x_0}f(x) = A \text{,} \exists \delta_1 \text{,} \forall x ( 0 < \lvert x - x_0 \rvert < \delta_1 ) : \\\\ & \lvert f(x) - A \rvert < \dfrac{A - B }{2} \text{ 即 } f(x) > \dfrac{A + B}{2} \qquad\qquad (1) \\\\ &\text{又} \lim\limits_{x \to x_0} g(x) = B \text{,} \exists \delta_2 \text{,} \forall x ( 0 < \lvert x - x_0 \rvert < \delta_2 ) : \\\\ & \lvert g(x) - B \rvert < \dfrac{A - B }{2} \text{ 即 } g(x) < \dfrac{A + B}{2} \qquad\qquad (2) \\\\ & \text{取} \delta = \min \{\delta_1, \delta_2 \} \text{,当} 0 < \lvert x - x_0 \rvert < \delta \text{时,} (1)\text{、}(2) \text{皆成立,即:} \\\\ \end{aligned} $$

g(x)<A+B2<f(x)g(x) < \dfrac{A + B}{2} < f(x) \quad\text{。}

推论 若 $\lim\limits_{x \to x_0}f(x) = A \neq 0$ ,则存在 $\delta > 0$ ,当 $0 < \lvert x - x_0 \rvert < \delta$ 时,成立 $$ \lvert f(x) \rvert > \dfrac{\lvert A \rvert}{2} \quad\text{。} $$
推论 若 $\lim\limits_{x \to x_0}f(x) = A$ , $\lim\limits_{x \to x_0}g(x) = B$ ,且存在 $r > 0$ ,使得当 $0 < \lvert x - x_0 \rvert < r$ 时,成立 $g(x) \leqslant f(x)$ ,则 $$ B \leqslant A \quad\text{。} $$
局部有界性 若 $\lim\limits_{x \to x_0}f(x) = A$ ,则存在 $\delta < 0$ ,使得 $f(x)$ 在 $O( x_0, \delta) - \{x_0\}$ 中有界。

证明:取常数 M 与 m ,满足 m<A<M ,令 g(x)=m,h(x)=M 为两个常函数,由局部保序性  可知,δ>0 ,当 0<xx0<δ 时,成立m<f(x)<M\begin{aligned} & \text{证明:} \\\\ & \text{取常数 } M \text{ 与 } m \text{ ,满足 } m \lt A \lt M \text{ ,令 } g(x) = m , h(x) = M \text{ 为两个常函数,} \\\\ & \text{由局部保序性 } \text{ 可知,} \exists \delta \gt 0 \text{ ,当 } 0 \lt \lvert x - x_0 \rvert \lt \delta \text{ 时,成立} \\\\ & \quad\quad\quad\quad m \lt f(x) \lt M \quad \text{。} \end{aligned}

夹逼定理 若存在 $r > 0$ ,使得当 $0 < \lvert x -x_0 \rvert < r$ 时,成立 $$ g(x) \leqslant f(x) \leqslant h(x) \quad \text{,} $$ 且 $\lim\limits_{x \to x_0} g(x) = \lim\limits_{x \to x_0} h(x) = A$ ,则 $\lim\limits_{x \to x_0}f(x) = A$ 。
$$ \begin{aligned} & \Large\text{证明:} \\\\ & \forall \epsilon \gt 0, \text{ 由 } \lim\limits_{x \to x_0}{h(x)} = A, \text{ 可知 } \exists \delta_1 \gt 0, \\\\ & \forall x (0 \lt \lvert x - x_0 \rvert \lt \delta_1): \lvert h(x) - A \rvert \lt \epsilon , \text{ 从而,} h(x) \lt A + \epsilon; \\\\ & \text{由 } \lim\limits_{x \to x_0}{g(x)} = A, \text{ 可知 } \exists \delta_2 \gt 0, \\\\ & \forall x (0 \lt \lvert x - x_0 \rvert \lt \delta_2): \lvert g(x) - A \rvert \lt \epsilon , \text{ 从而,} A - \epsilon \lt g(x); \\\\ & \text{取 } \delta = min\{\delta_1, \delta_2, r\} , \forall x (0 \lt \lvert x - x_0 \rvert \lt \delta) : A - \epsilon \lt g(x) \leqslant f(x) \leqslant h(x) \lt A + \epsilon , \\\\ & \text{即 } \lim\limits_{x \to x_0}{f(x)} = A \end{aligned} $$
Heine 定理 $\lim\limits_{x \to x_0}f(x) = A$ 的充分必要条件是:对于任意满足条件 $\lim\limits_{n \to \infty}x_n = x_0$ ,且 $x_n \neq x_0 (n = 1, 2, 3, ...)$ 的数列 $\{x_n\}$ ,相应的函数值数列 $\{ f(x) \}$成立 $$ \lim\limits_{n \to \infty}f(x_n) = A $$
$$ \begin{aligned} & \text{证明:} \\\\ & \text{ 必要性:} \\\\ & \text{由 } \lim\limits_{x \to x_0} f(x) = A \text{ ,可知, } \forall \epsilon \gt 0, \exists \delta \gt 0 , \forall x (0 \lt \lvert x - x_0 \rvert \lt \delta): \\\\ & \quad\quad\quad\quad \lvert f(x) - A \rvert \lt \epsilon \quad \text{ 。} \\\\ & \text{因为 } \lim\limits_{n \to \infty} x_n = x_0 \text{ ,且 } x_n \neq x_0 (n = 1, 2, 3, ...) \text{ ,对于上述 } \delta \gt 0 , \exists N , \forall n \gt N : \\\\ & \quad\quad\quad\quad 0 \lt \lvert x_n - x_0 \rvert \lt \delta \quad \text{ 。} \\\\ & \text{于是当 } n \gt N \text{ 时,成立} \\\\ & \quad\quad\quad\quad \lvert f(x_n) - A \rvert \lt \epsilon \quad \text{ ,} \\\\ & \text{即 } \lim\limits_{n \to \infty} f(x_n) = A \quad\text{ 。} \\\\ & \text{ 充分性:} \\\\ & \text{由于 } \lim\limits_{x \to x_0} f(x) = A \text{ ,即: } \forall \epsilon \gt 0 , \exists \delta \gt 0 , \forall x (0 \lt \lvert x - x_0 \rvert \lt \delta) : \lvert f(x) - A \rvert \lt \epsilon \\\\ & \text{其否定命题 } \lim\limits_{x \to x_0} f(x) \neq A \text{ ,即: } \exists \epsilon_0 \gt 0, \forall \delta \gt 0, \exists x (0 \lt \lvert x - x_0 \rvert \lt \delta) : \lvert f(x) - A \rvert \geqslant \epsilon_0 \end{aligned} $$
例:设 $a_1 \gt 0$ , $\{a_n\}$ 满足 $a_{n+1} = \ln (1+a_n), n=1,2,\cdots.$

(1)证明 limnan\lim\limits_{n \to \infty}a_n 存在,并求其值;

(2)求 limnan+1ananan+1\lim\limits_{n \to \infty} \dfrac{a_{n+1}a_n}{a_n - a_{n+1}}

(1)由 a1>0 ,设 ak1>0 ,则 ak=ln(1+ak1)>0 ,故 {an} 有下界0.当 xn>0 时, an+1=ln(1+an)<an,于是 {xn} 单调减少,由单调有界准则, limnan 存在。记 limnan=a ,根据递推式,得a=ln(1+a) ,解得 a=0.(2)limnan+1ananan+1=limnanln(1+an)anln(1+an)=limx0+xln(1+x)xln(1+x)()=limx0+x212x2()=2.\begin{aligned} (1)& \\\\ & \text{由 } a_1 \gt 0 \text{ ,设 } a_{k-1} \gt 0 \text{ ,则 } a_k = \ln(1+a_{k-1}) \gt 0 \text{ ,故 } \{a_n\} \text{ 有下界} 0. \\\\ & \text{当 } x_n \gt 0 \text{ 时, } a_{n+1} = ln(1+a_n) \lt a_n , \\\\ & \text{于是 } \{x_n\} \text{ 单调减少,由单调有界准则, } \lim\limits_{n \to \infty} a_n \text{ 存在。} \\\\ & \text{记 } \lim\limits_{n \to \infty} a_n = a \text{ ,根据递推式,得} a = \ln(1+a) \text{ ,解得 } a = 0. \\\\ (2)& \\\\ & \lim\limits_{n \to \infty} \dfrac{a_{n+1}a_n}{a_n-a_{n+1}} \\\\ & = \lim\limits_{n \to \infty} \dfrac{a_n\ln(1+a_n)}{a_n - \ln(1+a_n)} \\\\ & = \lim\limits_{x \to 0^+} \dfrac{x\ln(1+x)}{x - \ln(1+x)} \qquad\qquad (*) \\\\ & = \lim\limits_{x \to 0^+}\dfrac{x^2}{\frac{1}{2}x^2} \qquad\qquad\qquad\qquad (**)\\\\ & = 2. \end{aligned}

()(*) :归结原则: xna,limxaf(x)=Alimnf(xn)=Ax_n \to a,\lim\limits_{x \to a}f(x) = A \Rightarrow \lim\limits_{n \to \infty}f(x_n)=A

()(**)ln(1+x)= x12x2+o(x2)xln(1+x)12x2\ln(1+x) = \ x - \dfrac{1}{2}x^2 + o(x^2) \Rightarrow x - \ln(1+x) \sim \dfrac{1}{2}x^2

常见函数的泰勒展开式

sinx=xx33!+o(x3)arcsinx=x+x33!+o(x3)cosx=1x22!+x44!+o(x4)tanx=x+x33+o(x3)arctanx=xx33+o(x3)ln(1+x)=xx22+x33+o(x3)ex=1+x+x22+x33+o(x3)\begin{aligned} \sin x & = x - \dfrac{x^3}{3!} + o(x^3) \\\\ \arcsin x & = x + \dfrac{x^3}{3!} + o(x^3) \\\\ \cos x & = 1 - \dfrac{x^2}{2!} + \dfrac{x^4}{4!} + o(x^4) \\\\ \tan x & = x + \dfrac{x^3}{3} + o(x^3) \\\\ \arctan x & = x - \dfrac{x^3}{3} + o(x^3) \\\\ \ln (1+x) & = x - \dfrac{x^2}{2} + \dfrac{x^3}{3} + o(x^3) \\\\ e^x & = 1 + x + \dfrac{x^2}{2} + \dfrac{x^3}{3} + o(x^3) \\\\ \end{aligned}